Emacs - podstawy

Tak, wiem, że to stwierdzenie brzmi dziwnie, ale jest bardzo prawdziwe. Korzystasz z zakładek w przeglądarkach internetowych? Brakuje Ci ich w pracy z dokumentami? Emacs posiada podobną (i bardziej rozbudowaną) funkcjonalność już pewnie od 20 lat. Na czym to polega?

Emacs umożliwia pracę z wieloma dokumentami jednocześnie. Każdy dokument otwierany jest w tak zwanym buforze. Gdy klikniesz sobie na menu buffers zobaczysz, jakie masz otwarte obecnie bufory. Nawet, jeśli nie otworzyłeś żadnego pliku, powinno być widocznych kilka, w tym scratch, messages.

Są więc bufory. Na czym polega ich atrakcyjność? Przecież są inne edytory posiadające zakładki. Otóż emacs umożliwia dzielenie okna na ramki i w każdej takiej ramce niezależnie wyświetla wybrany bufor. Co ważne, wyświetlanie jest odrębne od ,,otwarcia'' buforu - w buforach mogą być otwarte pliki, ale nie być wyświetlane w żadnej ramce. Żeby podzielić okienko kliknij sobie w jego wnętrzu i naciśnij kolejno:

Ctrl+x

a następnie klawisz:

2

Uwaga: W emacsie większość skrótów klawiszowych wykonuje się właśnie jako takie combo, dlatego by skrócić zapis przyjęło się zastępować Ctrl symbolem C, Alt symbolem M i składać sekwencję skrótów w jeden ciąg, np powyższy skrót będę zapisywać jak C-x 2 (tak opisywane są skróty także w dokumentacji).

Po wykonaniu powyższej sekwencji okno powinno przedzielić się w poziomie na dwie tzw. ramki. W obydwu będzie wyświetlane to samo! Możesz teraz naciskając C-x o (czyli ctrl+x, a nastęnie o) przejść do drugiego okienka. Przyciskiem ,,otwórz plik'' możesz sobie wczytać do aktualnie wybranego okienka dowolny plik, możesz też wybrać już otwarty z menu buforów. Możliwość otwarcia tego samego pliku w dwóch ramkach jest nie do przecenienia - jeśli przyzwyczaisz się do emacsa, będziesz się w innych edytorach zastanawiać jak to zrobić. Czy zdażyło Ci się np. ,,skakać'' tam i z powrotem po dokumencie, programie czy innym tekście, żeby zajrzeć co było napisane w innym miejscu? W emascie możesz sobie otworzyć bufor w dwóch ramkach i w jednej przeglądać/poglądać tekst, a w drugiej go edytować.

Jeżeli wykonasz C-x 2 dwukrotnie, okienko zostanie podzielone na 3 ramki, a każde kolejne wykonanie spowoduje podzielenie bieżącej ramki na 2. Tym sposobem możesz mieć otwartych całkiem sporo dokumentów jednocześnie. Rozmiary ramek możesz zmienić przy pomocy myszy.

A co zrobić, by podzielić okienko w pionie? Do tego służy kombinacja C-x 3. Podziały w pionie i poziomie można w sobie zagnieżdzać, otwierając kolejne bufory.

Żeby pozbyć się podziału na ramki, wystarczy użyć kombinacji C-x 1 (co ukryje wszystkie ramki poza bieżącą) lub C-x 0, który ukryje bieżącą ramkę i przejdzie do kolejnej.

Dodatkowo, kombinacja C-x C-b wyświetli ramkę z listą otwartych buforów. C-x b umożliwia przejście do bufora, którego nazwę podajemy w dolnym wierszu (Tab dokończy nazwę bufora, jeśli początek nazwy jest unikalny lub wyświetli listę możliwych dopasowań).

Same bufory nie wystarczą, by emacs był dobrym edytorem. Ogromną zaletą emacsa jest to, że posiada on masę wbudowanych poleceń, można też definiować własne w języku Lisp. Aby wykonać polecenie emacsa należy użyć kombinacji M-x (czyli Alt+x). Wtedy kursor przeniesie się do ostatniego wiersza okna - tak zwanego minibufora. Tam możemy wpisac nazwę polecenia emacsa. A jakie są te polecenia? W moim emacsie, po wciśnięciu M-x Tab (czyli uzyskaniu podpowiedzi możliwych dopełnień) wyświetla się lista ok. 4000 poleceń. Jest więc w czym wybierać. Do najważniejszych należą:

Poleceń jest naprawdę wiele, niektóre odnoszą się do konretnych trybów pracy emacsa, a niektóre - działają wszędzie. Mam nadzieję, że kiedyś napiszę o tym więcej - a na razie zachęcam do poeksperymentowania.

Tak jak wspomniałem na początku, emacs ma wspaniały system skrótów klawiszowych. Ponieważ skrótów jest wiele, z reguły ich wykonanie wymaga naciśnięcia pewnej kombinacji klawiszy. Przykładem są wspomniane wcześniej C-x 1, C-x 2 itd. Podobnie, w mojej konfiguracji org-mode wciśnięcie C-c C-e b zapisuje bieżąco edytowany bufor, eksportuje jako html i otwiera w domyślnej przeglądarce www. C-a a wyświetla listę zadań do zrobienia w bieżącym tygodniu, C-a p p listę zadań, bez przypisanego priorytetu, C-c C-x C-a przenosi bierzącą gałąź do pliku archiwum… mam nadzieję, że rozumiesz już, o co chodzi.

Dzięki takiemu systemowi w emacsie jest skrót klawiszowy do (prawie?) wszystkiego. Chcesz przenieść bieżącą linię o 5 w dół? Proszę bardzo: C-u 5 C-x C-t. Napisałeś nei zamiast nie? Wystarczy póki jesteś tuż za literką i naciśnąć C-t i mamy transpozycję dwóch ostatnich liter. M-t (czyli alt-t) - zamieni miejscami słowa odpowiednio do położenia kursora (zajrzyj na świetny komiks http://xkcd.com/378/, by zobaczyć dobry przykład).

Emacs może działać w tak zwanych trybach (ang. mode). Tryby te zwykle odpowiadają za edycję pewnego rodzaju tekstu, np php-mode, perl-mode, latex-mode czy zwykły text-mode. W trybach tych skróty klawiszowe mogą być specjalnie dopasowane (np. w org-mode tabularor działa różnie w zależności od kontekstu edycji), mogą też istnieć skróty specjalne dla danego trybu. Kombinacja C-h m włączy komendę describe-mode, gdzie powinny być opisane skróty dla danego trybu. Warto się z tym zapoznać, jeśli będziemy więcej używać danego trybu. Warto też przejrzeć menu kontekstowe danego trybu, choć tam zwykle jest tylko mały podzbiór komand dla danego trybu.

Zwykle emacs poprawnie rozpoznaje tryb na podstawie rozszerzenia pliku. Jeśli z jakiegoś powodu tak się nie stanie, możesz zawsze przełączyć tryb klawiszami M-x <nazwatrybu>, np. M-x html-mode.

1. tryby dla języków programowania PHP, Python, Perl, Java, JavaScript, Fortran, C, C++, C#, Ruby, powłok - bash, ksh, cmd (!), powershell, języków znaczników jak html, xml, LaTeX, docbook i dzisiątki innych,
2. narzędzie do zarządzania czasem org-mode (samo w sobie ogromne narzędzie). Listy todo są tylko małym pozbiorem funkcjonalności org-mode. Narzędzie to ma własny język znaczników, z którego można generować pliki html, PDF (przez Latex, w tym prezentacje beamer), dokumenty odt, docbooki, mapy do programu freemind,
3. wbudowana przeglądarka www - w3 (nieco minimalistyczna, ale jednak),
4. wbudowany, rozbudowany klient poczty i grup dyskusyjnych gnus,
5. wbudowane gry (menu tools->games),
6. współpraca z systemami wersjonowania git, svn, cvs,
7. SkeletonMode - tryb, w którym korzystając z lispa można ,,oskryptować'' generowanie szkieletów kodu, tekstu itd.
8. tryb dla bibtexa,
9. tryby dla gnuplota, epubów…

1. nagrywanie sekwencji klawiszy (keyboard-macro), dzięki któremu można zautomatyzować powtarzalne czynności,
2. wyświetlanie wybranego tekstu - outline mode, org mode - umożliwiają wyświetlanie tekstu spełniającego zadane kryteria,
3. współpraca z opartym o GPG szyfrowaniem dokumentów, a w trybie org-mode - fragmentów dokumentu tekstowego (org-crypt),
4. sprawdzanie pisowni w locie (flyspell),
5. obsługa różnych kodowań i ich konwersja, obsługa znaków nowej linii w stylu DOS/UNIX,
6. obsługa indentacji, zawijania tekstu, paragrafów, domykania nawiasów, zamykania funkcji i praca z regionami tekstu (wyrazy, zdania, paragrafy) itd.,
7. undo i redo bez ograniczenia historii (w obrębie jednego uruchomienia emacs-a),
8. schowek ma formę stosu, można na niego wrzucić dużo elementów a potem wklejać te, które potrzebujemy,
9. jeśli potrafisz programować w lispie, możesz dowolnie oprogramować emacsa,
10. wbudowane narzędzia do porównywania tekstów (diff/ediff mode)…

Jeszcze więcej znajdziesz na stronach:

• http://www.emacswiki.org/
• http://www.wikiemacs.org/
• http://stackoverflow.com/questions/tagged/emacs

Oprócz tego emacs ma wspaniałą społeczność, od której dowiesz się wszystkiego.

Życzę udanej współpracy z Emacsem!